O plástico representa xa o 85% dos refugallos mariños
A contaminación causada polo plástico nos ecosistemas acuáticos disparouse nos últimos anos. De feito, o plástico representa xa o 85% dos refugallos mariños. E este tipo de contaminación duplicarase para 2030 se non se adoptan medidas urxentes. As consecuencias serán nefastas para a saúde, a economía, a biodiversidade e o clima, segundo un novo informe da ONU, que advirte que a reciclaxe non é suficiente. Tamén denuncia as falsas solucións que se están dando fronte a este problema.
O último informe do Programa das Nacións Unidas para o Medio Ambiente (PNUMA) considera que a actual contaminación do planeta causada polo plástico é unha “crise mundial”. Propón que se actúe rapidamente e de forma coordinada para atallar este problema. Considera “urxente reducir a produción mundial de plástico –e de residuos plásticos– no medio ambiente”.
O problema é moi grave: aproximadamente 7.000 dos 9.200 millóns de toneladas de produción acumulada de plástico entre 1950 e 2017 convertéronse en residuos plásticos. Foron refugados e depositados en entulleiras, formaron parte de fluxos de residuos incontrolados e mal xestionados ou foron vertidos ou abandonados no medio ambiente, mesmo no mar.
“O plástico é de feito a fracción máis grande, máis perxudicial e máis persistente dos refugallos mariños, e representa polo menos o 85% do total deses desperdicios”, recolle a PNUMA no documento titulado ‘Da contaminación á solución: unha avaliación global do lixo mariño e a contaminación por plásticos’.
Unha ameaza crecente e un problema climático
Pero a contaminación polo plástico é unha ameaza crecente non xa só para os ecosistemas acuáticos, senón para todos os ecosistemas, desde aqueles onde se orixina este material ata os mariños e os situados no camiño que percorre entre ambos.
Tamén é unha ameaza para o clima: a avaliación, publicada dez días antes da Conferencia sobre o Clima ( COP26), salienta que os plásticos tamén son un problema climático, xa que se estima que en 2015 a súa fabricación estivo relacionada coa produción de 1,7 xigatoneladas de CO2 e proxéctase que para 2050 esta cifra triplíquese a aproximadamente 6,5 xigatoneladas, un 15% do orzamento mundial de carbono.
“A contaminación actual é omnipresente e persistente. Aínda que o mundo logrou un importante crecemento económico nas últimas décadas, foi acompañado de grandes cantidades de contaminación, con importantes repercusións na saúde humana e os ecosistemas, así como no funcionamento dalgúns dos principais procesos dos sistemas terrestres, como o clima”, recolle o informe.
O documento destaca que para 2040 os volumes que fluirán cara ao mar case se triplicarán, alcanzando entre 23 e 37 millóns de toneladas. Isto significa ao redor de 50 quilogramos de plástico por metro de costa en todo o mundo.
Consecuencia: todas as especies mariñas, desde o plancto e os moluscos, ata as aves, as tartarugas e os mamíferos, enfróntanse a riscos de intoxicación, trastornos do comportamento, inanición e asfixia. Máis: os corais, os manglares e os pastos mariños están invadidos por refugallos plásticos que lles impiden recibir osíxeno e luz.
Riscos para a saúde humana
O corpo humano tamén é vulnerable á contaminación que xeran os residuos plásticos nas fontes de auga. Pode causar “cambios hormonais, trastornos do desenvolvemento, anomalías reprodutivas e cancro”, alerta a ONU. “O plástico é inxerido a través dos produtos do mar, bebidas e mesmo o sal común. Pero tamén penetra na pel e pode ser inhalado cando está suspendidos no aire”, engade.
“Os riscos para a saúde e o benestar humano xorden da queima de residuos plásticos, a inxestión de mariscos contaminados con plásticos, a exposición a bacterias patógenas transportadas nel e a lixiviación (a separación mediante disolvente das partes solubles das insolubles) de substancias preocupantes nas augas costeiras”, indica o informe.
Segundo os científicos, o microplástico pode entrar no corpo humano por inhalación e absorción a través da pel. Tamén acumularse nos órganos, incluída a placenta.
O lixo mariño e a contaminación do plástico afecta, ademais, á economía mundial. Os custos que carrexa a contaminación por plásticos no turismo, a pesca, a acuicultura e outras actividades, como as limpezas, estimábanse en entre 6.000 e 19.000 millóns de dólares en 2018, apunta o informe. E para 2040 o risco financeiro anual podería ser duns 100.000 millóns de dólares para as empresas se os gobernos esixen que cubran os custos da xestión de residuos nos volumes esperados.
En comparación, o mercado mundial do plástico en 2020 estimouse nuns 580.000 millóns de dólares, mentres que o valor monetario das perdas de capital natural mariño estímanse en 250.000 millóns de dólares ao ano.
Grave risco no Mar Mediterráneo
As alteracións do hábitat en ecosistemas costeiros clave causadas polo impacto directo do lixo mariño e o plástico afecta á produción local de alimentos e dana estruturas costeiras. Isto conleva consecuencias de gran alcance e imprevisibles, como a perda de resistencia aos fenómenos extremos e o cambio climático.
Segundo o informe, hai un número crecente de ‘puntos quentes’ nos que existen graves riscos a longo prazo e a gran escala para o funcionamento dos ecosistemas e para a saúde humana. Entre os principais focos atópanse:
–O Mar Mediterráneo. Acumula grandes volumes de refugallos mariños e plásticos debido á súa natureza pechada, o que supón un risco para millóns de persoas.
–O Océano Ártico. Polo dano potencial á súa natureza prístina e o dano aos pobos indíxenas e ás especies emblemáticas pola inxestión de plásticos nas cadeas alimentarias mariñas.
–A rexión de Asia oriental e sudoriental. Hai importantes volumes de residuos incontrolados preto de poboacións humanas moi grandes cunha gran dependencia dos océanos
Os autores do informe rexeitan a posibilidade de que a reciclaxe sexa unha saída a esta crise. Polo menos non é suficiente. E advirten sobre alternativas daniñas aos produtos dun só uso, como os plásticos de base biolóxica ou biodegradables, que actualmente representan “unha ameaza química similar aos plásticos convencionais”. Porque poden persistir durante moitos anos en contornas mariñas sen mostrar ningún signo de biodegradación.
A reciclaxe non é suficiente
Un “problema importante” é a baixa taxa de reciclaxe de plásticos, actualmente inferior ao 10%, segundo o informe. “Millóns de toneladas de residuos plásticos pérdense no medio ambiente, ou ás veces envíanse a miles de quilómetros de quilómetros ata destinos onde xeralmente quéimanse ou se tiran. A perda anual estimada do valor dos residuos de plástico dos residuos de envases de plástico só durante a clasificación e o procesamento é de 80.000 a 120.000 millóns de dólares”, agrega a PNUMA.
O informe advirte de que unha estratexia que conleve unha solución única destinada a acabar coa contaminación será inadecuada para reducir a cantidade de plásticos que chegan aos océanos. Necesítanse múltiples intervencións sinérxicas na produción e uso do plástico, aseguran os autores do informe. E engaden que tales intervencións xa están a xurdir. Por exemplo:
–As políticas de economía circular.
–A eliminación progresiva de produtos e polímeros innecesarios, evitables e problemáticos.
–A adopción de instrumentos fiscais como como impostos, taxas e cargos.
–Os sistemas de depósito-reembolso.
–Os sistemas de responsabilidade ampliada do produtor.
–Os permisos comercializables.
–A eliminación de subvencións prexudiciais.
–As innovacións da química verde para polímeros e aditivos alternativos máis seguros.
–As iniciativas para cambiar a actitude dos consumidores e «pechar a billa» da produción de plástico virxe.
–Os novos modelos de servizo e o ecodiseño para a reutilización de produtos.
Imaxe por Hamsterfreund
Voltar o listado