Os científicos aseguran que vivimos a ‘era das pandemias’. E que non fixo máis que empezar: haberá crises peores. «As pandemias xurdirán no futuro con máis frecuencia, propagaranse máis rapidamente, terán maior impacto na economía mundial e poderían matar a máis persoas que o Covid-19». Detrás haberá, moi a miúdo, motivos ambientais. O home irrompeu na natureza virxe e iso ten consecuencias.

É o negro agoiro lanzado por un grupo internacional de 22 expertos, que alertaron aos estados para que adopten medidas destinadas a minimizar os factores de risco, en especial a deforestación e o comercio de vida silvestre.

O covid-19 é a sexta pandemia global desde a de gripe de 1918, e, aínda que ten a súa orixe en microbios transportados por animais –como todas as pandemias–, a súa aparición foi impulsada «enteiramente por actividades humanas», sinala o informe científico elaborado nun taller sobre biodiversidade e pandemias convocado pola Plataforma Intergobernamental Científico-Normativa sobre Diversidade Biolóxica e Servizos dos Ecosistemas ( IPBES), organismo independente con representantes de 137 nacións.

O problema é que se estima que existen 1,7 millóns de virus aínda «non descubertos» en mamíferos e aves, dos cales ata 827.000 poderían ter a capacidade de infectar aos seres humanos.

Os científicos aseguran que para escapar desta «era das pandemias» faise necesario «un cambio transformador no enfoque global para facer fronte ás enfermidades infecciosas: pasar da reacción á prevención».

«Non hai gran misterio sobre a causa da pandemia de covid-19 ou de calquera pandemia moderna. As mesmas actividades humanas que impulsan o cambio climático e a perda de biodiversidade tamén xeran riscos de pandemia a través dos seus impactos no noso medio ambiente», apuntou o Peter Daszak, presidente de EcoHealth Alliance e director do taller

«Os cambios na forma en que usamos o chan, a expansión e intensificación da agricultura, e o comercio, a produción e o consumo insostibles perturban a natureza e aumentan o contacto entre a vida silvestre, o gando, os patóxenos e as persoas. Este é o camiño que conduce cara ás pandemias», engadiu Daszak.

Por contra, o risco de pandemias pode diminuír «significativamente» se se reducen as actividades humanas que impulsan a perda de biodiversidade, mediante «unha maior conservación das áreas protexidas» e «con medidas que reduzan a explotación insostible das rexións de alta biodiversidade».

Reducirase así o contacto entre a vida silvestre, o gando e os humanos, o que «axudará a previr a propagación de novas enfermidades», recolle o informe.

A pesar de que a ciencia ten unha capacidade «cada vez maior» de previr pandemias, «agora mesmo a forma en que as estamos abordando ignóraa en gran medida. O noso enfoque estancouse: aínda dependemos dos intentos de conter e controlar as enfermidades despois de que xorden, a través de vacinas e tratamentos», resaltou Daszak, que avogou por incidir na prevención.

O informe indica que depender das respostas ás enfermidades despois da súa aparición, con medidas de saúde pública e solucións tecnolóxicas, en particular o deseño e a distribución rápidas de novas vacinas e terapias, é «un camiño lento e incerto».

Os expertos calculan que o custo de reducir os riscos para previr as pandemias é 100 veces menor que o de reaccionar ante elas.

Tamén un  grupo de traballo multidisciplinar que asesora ao Ministerio de Ciencia e Innovación de España sinala: «Se se examinan as máis de 250 pandemias sufridas pola humanidade, chama a atención que a proporción delas xerada por patóxenos de orixe animal (zoonótico) incrementouse significativamente nos dous últimos séculos», apuntan.

Un 70% das novas enfermidades que xurdiron en humanos nas cinco últimas décadas (enfermidades emerxentes) son de orixe animal, do mesmo xeito que case todas as pandemias coñecidas.

As consideracións deste grupo  multidisiciplinar coinciden coas manifestadas por outros investigadores, que apuntan a que a deforestación, os asentamentos humanos en hábitats de fauna silvestre, a produción agrícola e gandeira e a urbanización desmesurada provocaron que desde 1960 xurdise un 30% máis de enfermidades infecciosas e con posibilidade de converterse en pandémicas.

«Dado a que non existen políticas de protección efectivas, os virus e bacterias infecciosas atopan un oco libre para expandirse rapidamente», recollen os expertos.

O mesmo afirma un artigo publicado hai unhas semanas na revista científica ‘ Environmental  Research’ que introduce o termo ‘enfermidade do  antropoceno’ e sinala que a pandemia de covid-19 é un exemplo claro diso, pois a orixe desta zoonose sitúase supostamente o mercado de  Wuhan, no que incorren diversas destas alteracións do medio con fins económicos, como a captura de especies exóticas ou a comercialización e o consumo mal regulado de animais.

Un informe redactado o ano pasado polo Programa das Nacións Unidas para o Medio Ambiente ( PNUMA) identifica sete tendencias que impulsan a crecente aparición das  zoonoses; entre elas, «a maior demanda de proteína animal, o aumento da agricultura intensiva e insostible, a explotación da vida silvestre e a crise climática».

«A ciencia deixou claro que, se seguimos explotando a vida silvestre e destruíndo os ecosistemas, nos próximos anos teremos un fluxo constante de enfermidades pasando de animais a humanos», sinalou a directora executiva do  PNUMA,  Inger Andersen.

«As pandemias son devastadoras para as nosas vidas e as nosas economías, e como vimos nos últimos meses, quen máis sofren son os máis pobres e vulnerables. Para evitar futuros brotes, debemos protexer o medio ambiente de forma máis decidida», concluíu Andersen.

Imaxe por ju-dit