“Alcaudón real, paspallás común,  grajilla occidental, andoriña común, moucho europeo, calandria común e  curruca rabilarga son especies que, do mesmo xeito que o  sisón común, deberían incluírse polo menos na categoría ‘vulnerable’, xa que as súas poboacións descenderon máis do 30% nos últimos 14 anos”, apunta SÉ/ BirdLife no seu informe ‘Tendencia das poboacións de aves comúns en España (programa  Sacre) 1998-2020’.

“A intensificación das explotacións agrarias resulta sumamente prexudicial para aves insectívoras e  carnívoras como os  alcaudóns. O emprego abusivo de praguicidas diminúe a cantidade de insectos e pequenos mamíferos, ademais de provocar o envelenamento das aves, coa súa consecuente infertilidade ou morte”, detalla SÉ/ BirdLife.
Así mesmo, “coa agricultura moderna redúcese a diversidade de ambientes onde emprazar o niño ou buscar comida, pois elimínanse os  linderos de arbustos e os barbeitos”, indica a ONG. Doutra banda, tamén lle afecta negativamente o proceso oposto, xa que o abandono das prácticas agrarias tradúcese nunha “rápida  matorralización”, o que limita igualmente a dispoñibilidade de insectos e outros pequenos animais.

É o  alcaudón de maior tamaño presente na Península, pois a lonxitude dos exemplares adultos sitúase entre 24 e 26 centímetros, e a súa envergadura vai desde os 28 ata os 34 centímetros.O  alcaudón real é un ave rapaz a pequena escala, un gran depredador de escaravellos,  saltamontes, grilos e pequenos vertebrados (ratos,  topillos,  pajarillos e réptiles), que cada día son máis escasos, segundo recolle a ‘Guía das aves de España’ de SÉ/ BirdLife. “Podería dicirse que ten un pico máis propio de rapaz (é  robusto, e o seu extremo,  ganchudo), pero posúe patas de paxaro. É sedentario e frecuente en ambientes abertos de toda a España mediterránea e nas illas Canarias”, explica a guía.

Unha curiosidade: a miúdo xera “despensas”,  empalando ás súas presas nas ramas punzantes de arbustos  pinchudos. Faio porque non é capaz de dixerir a presa enteira, e desta forma pode comela aos poucos, e mesmo arrincar pedazos para alimentar ás súas crías. Para esnaquizar ás súas presas máis grandes apóiase neses arbustos e en aramados con espiño. Caza á espreita,  oteando desde  posadeiros dominantes, como postes de teléfono ou eléctricos, cables paralelos a estradas e camiños, ou ramas altas de arbustos.

É moi fácil de recoñecer. A primeira ollada, destaca a súa corpulencia e a súa longa cola. Ten a cabeza moi voluminosa, na que chama a atención un ancho anteface negro que percorre a zona dos ollos. Tanto a cabeza como o dorso son de cor gris chumbo. As ás son negras, cunha distintiva mancha branca. A cola, negra, presenta os bordos externos brancos. O peito e o ventre posúen unha cor branca-rosada.

Parécese moito aos  alcaudones mozo ( Lanius  minor) e  norteño ou  picapuercos ( Lanius  excubitor). Pero os adultos de  alcaudón real son máis grandes e carecen da ampla banda negra que cobre a fronte do  alcaudón mozo. Así mesmo, os mozos de  alcaudón real teñen unha librea  barreada no peito que os diferencia dos xuvenís do mozo.Por outra banda, a peituga rosada do  alcaudón real permite distinguilo do  alcaudón  norteño, cuxo peito e ventre son enteiramente brancos. Ademais, este último loce un manto gris máis claro e posúe dúas manchas brancas nas ás.

Unha especie moi escasa en Europa

Existen diferentes  subespecies de  alcaudón real, que se estenden por tres continentes: Europa, África (desde Mauritania e Marrocos ata Exipto e Somalia ) e Asia (penetra ata Mongolia). En Europa, o  alcaudón real é moi escaso e restrínxese ao sur de Francia, Portugal e España. No suroeste  europeose estima que hai entre 212.000 e 353.500 parellas reprodutoras, a maior parte en España, onde habitan de 200.000 a 250.000 en territorio peninsular e entre 1.000 e 1.500 en Canarias. En Portugal non hai datos precisos, podería haber entre 10.000 e 100.000 parellas.A poboación francesa non supera as 1.500 parellas reprodutoras.

A  subespecie  meridionalis coloniza toda España, salvo a vertente  norteña da Cordilleira Cantábrica e os Pireneos. Como especie reprodutora é rara en Galicia, o Sistema Ibérico e algúns territorios mediterráneos (Cádiz e veigas do  Guadalquivir). Nas illas Baleares só aparece no inverno. Pola contra, é un ave sedentaria nas illas centrais e orientais de Canarias, onde se constatou a presenza da  subespecie  koenigi. Algúns exemplares cruzan o estreito de Xibraltar. Con todo, hai exemplares que cruzan o estreito de Xibraltar nos meses de agosto e setembro. Na Península existen zonas onde macho e femia mantéñense xuntos no territorio de cría, mentres que noutras as femias dispérsanse, recolle a guía de aves de SÉ/ BirdLife.

Ocupa zonas abertas, con árbores e arbustos dispersos, case sempre por baixo dos 1.500 metros de altitude. Obsérvase en  dehesas, campiñas,  almendrales, oliveirais e, en xeral, en paraxes agrarias con cultivos, tanto de secaño como de regadío. En Canarias, a  subespecie koenigi instálase en territorios costeiros dominados por  cardones e  tabaibas ou en  retamares e campos de cultivo abandonados. En África inicia a reprodución xa en xaneiro, pero en España adoita comezar en marzo ou abril. Pode sacar adiante ata tres polladas, aínda que en xeral ten unha posta, especialmente en territorios fríos continentais ou de media montaña.


O seu canto inclúe notas moi diversas, metálicas, sonoras e bastante potentes. Ademais reproduce  trinos e  gorxeos de fringílidos e aláudidos. É un bo imitador de sons doutras aves. Adoita construír o niño en árbores de pequeno porte ou en arbustos densos, normalmente  pinchudos. Para construílo emprega pequenas ramas, herbas secas e musgo. A posta consta de cinco a sete ovos, de cor branca  verdoso ou  ocre e con  motas escuras, que se concentran no polo máis ancho. Os pitos nacen tras entre 15 e 19 días de incubación por parte da nai, son alimentados por ambos os proxenitores e en menos de tres semanas abandonan o niño. 

Os depredadores do  alcaudón son mamíferos e outras aves, como rapaces e bufos. Os niños tamén poden ser atacados por córvidos como as pegas rabilonga. A súa esperanza de vida en liberdade é de 3 a 5 anos, ás veces máis.