A medida, unida á recolleita porta a porta das bolsas, provocou que neste pobo pásese de separar nas casas o 23,6% dos desperdicios ao 76,1%, segundo as cifras do Consistorio. "É un exemplo de como introducir explicitamente na sociedade o principio de que 'quen contamina, paga", subliña Sergio Xastre, coautor dun estudo que analizou o imposto de lixos en 125 municipios de España (entre eles, todas as capitais de provincia) e que concluíu que o 44% deles optou pola vía máis simple: fixar a mesma tarifa para todos os cidadáns.

"Isto implica que os domicilios que xeran menos refugallos ou reciclan máis están a subvencionar aos que producen máis ou reciclan menos", subliña o informe, elaborado por Xastre e Ignasi Puig, investigadores da Fundació ENT. O documento, publicado na revista Crónica Tributaria do Instituto de Estudos Fiscais do Ministerio de Facenda, detalla como a gran parte dos municipios do país optan por establecer unha tarifa plana. É dicir, todos os veciños pagan o mesmo. E como, cando se establece unha taxa variable, os criterios que se utilizan para calcular a cantidade para abonar non se relacionan co nivel de xeración de lixo ou coa separación dos residuos para a súa reciclaxe; senón que se vinculan a variables como a localización da vivenda, ao valor catastral ou o consumo de auga. "É moi baixa a frecuencia de beneficios fiscais con motivación ambiental", destaca o estudo.

Desta forma, segundo os autores, en España perdeuse a oportunidade de debuxar un sistema impositivo que incentive a reciclaxe: "O potencial que representan as taxas de lixo para mellorar a xestión dos residuos foi pouco explotado". "A xente non fai o esforzo porque non se fai distinción entre os que separan e os que non", apostila Xastre, que achaca este problema a unha falta de vontade política e a un marco legal tan flexible que permite aos Concellos fixar unhas tarifas que nin sequera cobren o custo do servizo de recollida e xestión dos refugallos. "Isto provoca que, para o cidadán, sexa moi difícil saber que paga realmente por iso", remacha o investigador.

No citado Esporles, un municipio de case 5.000 habitantes da Sierra Tramuntana, o consistorio introduciu en 2009 o sistema denominado "pago por xeración". E as contas saen máis facilmente. Os veciños desta localidade abonan, por vivenda, un fixo de 90 euros. E, á parte, un euro por cada bolsa de lixo non reciclado que produzan. "Ese euro custea a propia bolsa, o transporte e a incineración dese residuo", aclara o Concello. "Con este mecanismo, o usuario abona a taxa en función da súa xeración real e do servizo que obtén pola súa xestión. Así se premia aos cidadáns que realizan un esforzo na redución de refugallos e a separación en orixe", aclara o estudo publicado na revista Crónica Tributaria.

Pero este tipo de iniciativas non sempre funcionan. O Goberno local de Torrelles (Barcelona) tamén aprobou a principios da pasada década a posta en marcha do sistema de pago por xeración. "Pero deixouse de aplicar ao pouco tempo. Instaurouse pouco antes das eleccións locais e á vez que a recolleita porta a porta. A xente non estaba preparada para un cambio tan brusco e mostrou o seu rexeitou", explica un técnico municipal. "O contexto inflúe moitísimo. En Irlanda, por exemplo, quíxose implantar en todo o país de forma simultánea e os resultados foron peores do esperado. Cada zona presentaba unhas particularidades que non se tiveron en conta", sentencia Xastre.

Por iso, os investigadores apostan por aplicar medidas transversais que impliquen ás diferentes administracións. "Se o marco fiscal non cambia, correspóndelle aos consistorios e autonomías fomentar a redución de residuos a curto prazo", subliña Xastre, que pon como exemplo a iniciativa avanzada pola Generalitat valenciana de instalar máquinas que devolva 10 céntimos ao usuario por cada envase que depositen. Esta medida permite recuperar o 99% dos recipientes, segundo afirma a ONG Deutsche Umwelthilfe, que xa impulsou este proxecto en Alemaña.

Vía: Gestores de Residuos